Stefan Lewandowski (1905-1942) we wspomnieniach wnuka Ryszarda

„CZŁOWIECZY LOS NIE JEST BAJKĄ, JEST ZWYCZAJNYM SZARYM DNIEM”…

I każdy kolejny dzień, był podobny do poprzedniego, ale nie ten, w którym hitlerowskie Niemcy nikczemnie napadły na naszą Ojczyznę. W obronie przed najeźdźcą niemały wkład mieli również Kłodawiacy. Jednym z wielu żołnierzy był Stefan Lewandowski ur. 1905r, pochodzący z ulicy Polnej. Wstąpił do 17 pułku piechoty , który w kampanii wrześniowej 1939 r. miał za zadanie obrony linii Dunajca.


W wyniku przeważającej siły wroga, po wielu dniach walk i poniesionych strat, pułk został rozformowany. Część żołnierzy przedostała się na wschód i w rejonie Lwowa została aresztowana przez sowietów. Kłodawianin Stefan Lewandowski został aresztowany i wzięty do niewoli w miejscowości Włodzimierz 20 września 1939 r., przebywał w obozie przejściowym w Szepietówce, następnie od  05 października 1939 r. w Rówieńskim Obozie NKWD dla jeńców wojennych (obóz ten w późniejszym okresie nosił nazwę obozu lwowskiego; znany też jest jako Budowa NKWD nr1). Po   tzw. amnestii ogłoszonej Dekretem Prezydium Rady najwyższej ZSRR z 12.08.1941r został zwolniony z obozu  i 02 września 1941r. skierowany do miejscowości TOCKOJE, do tworzonej na terenie ZSRR armii gen. Andersa. W Tockoje tworzona była Dywizja Lwów która po sformowaniu została przesunięta na południe. Droga prowadziła przez ; Czkałów, Aktiubińsk, Aralsk, Kizył Ordę, Taszkient, Samarkandę, Bucharę aż do Szachriziabs. Podróż trwała około 7 dni. Do Aralska warunki atmosferyczne były ciężkie. Mrozy dochodziły do -50 stopni C. Większość wagonów była nie ogrzewana z powodu braku piecyków i opału. Dywizja przybyła do Szachriziabs w pierwszych dniach lutego 1942r. Warunki klimatyczne były tu zupełnie inne. Temperatura wahała się od -5 stopni C do +5 stopni C w południe. W maju przeciętna temp wynosiła +40 st.C a w lipcu osiągnęła +68 st. Wahania temperatur odbijały się bardzo ujemnie na wynędzniałych i wygłodzonych organizmach.

Mój dziadek Stefan Lewandowski zmarł 31 lipca 1942 r w Szachriziabs w Uzbekistanie z powodu chorób i wycieńczenia. Zmarł jako żołnierz 6 dywizji piechoty armii gen. Władysława Andersa.
                        
                        „Niech trwa pamięć o Kłodawiakach”
Ryszard Szubert